آیین چهارشنبه سوری، از گذشته تا به امروز

وجود داشته است یکی از این جشن‌ها هم چهارشنبه سوری نام دارد. سنت اصلی در آداب و رسوم چهارشنبه سوری برپایی آتش و خواندن شعر «زردی من از تو، سرخی تو از من» هنگام پریدن از روی آن بوده. این شعر دعایی بوده است که ایرانیان از قدیم برای آتش می‌خواندند و از آن می‌خواستند تا بیماری‌ها و کسالت‌ها و نگرانی‌های سالی که گذشته را از آن‌ها بگیرد تا سال جدید را با شادکامی و سرزندگی شروع کنند. مردم ماسال، شب چهارشنبه سوری به طرف قبله در هفت جا پشته‌های کاه می‌گذارند و هنگام غروب، آتش می‌زنند، سپس از روی آتش می‌پرند و می‌گویند: «کولی کولی چارشنبه.» همه مردم آن شب شادی کرده و عده‌ای با تفنگ شلیک می‌کنند و بعد در کنار سفره شام جمع می‌شوند. نیز مردم توده‌هایی از کلش برنج را به تعداد پنج یا هفت تا نه کپه گرد می‌آورند و آتش می‌زنند، اول بزرگترها و بعد جوان‌ترها و بچه‌ها از روی آن‌ها می‌پرند آب" دومین عنصر مهمی است که به اشکال مختلف در مراسم چهارشنبه سوری در گیلان حضور دارد. نیز صبح چهارشنبه مردم به حمام می‌رفتند و با نوعی جام برنجی معروف به چل طاس (چل کلید) پنج تا هفت یا نه جام آب روی سر خود می‌ریختند ، رودبار و شرق گیلان، به‌ویژه مناطق کوهستانی رسم است که شب چهارشنبه سوری از روی آب روان می‌پرند و این کار را موجب دفع بلا و بیماری می‌دانند این پری گیسو بلند در شب چهارشنبه سوری به هر خانه‌ای سر می‌زند و از غذاهای خاص چهارشنبه سوری که برایش گذاشته‌اند، لقمه‌ای می‌خورد و برای خانواده‌هایی که خانه خود را در آستانه بهار و سال نو پاکیزه کرده‌اند، دعا می‌کند و به آن‌ها برکت می‌دهد در تالش رسم است که شب چهارشنبه سوری مقداری از غذاهای خود را در ظرفی می‌گذارند و پشت در خانه یا اتاق قرار می‌دهند تا «چارشنبه خاتون» از آن بخورد و برایشان برکت بیاورد. مردم این مناطق برای دیدن «چارشنبه خاتون» باید بعد از نیمه شب چهارشنبه آخر سال سر کهنه‌ترین چاه آب منطقه بروند، لباس را به‌طور کامل از تن به‌در کنند، سر در چاه فرو برند و «چارشنبه خاتون» را صدا بزنند، آن‌گاه آب چاه می‌جوشد و خاتون بلند بالای گلابتون گیسوی چهارشنبه از آن بیرون می‌آید و سیلی به گوش کسی که صدایش کرده است می‌زند، اگر او نترسید و نگریخت و یا بی‌هوش نشد، هرچه از او بخواهد برایش فراهم می‌کند نیز خریدن آینه، اسفند و ماهی سفره هفت سین نوروز در شب چهارشنبه سوری را خوش شگون می‌دانند؛ به‌ویژه در علاوه بر اسفند، آینه، آجیل، سبزی و ماهی سفره هفت سین بسیاری از لوازم دیگر عید را هم شب چهارشنبه سوری تهیه می‌کنند. به همین دلیل بازار فروشندگان و بازارهای هفتگی در گیلان بسیار گرم است و بازار چهارشنبه سوری حال و هوای خاصی دارد شال اندازی" هم از رسم‌های پرشور و زیبای چهارشنبه سوری در استان گیلان و اغلب مناطق ایران است که امروزه تا آبادی‌های دوردست کوهستانی و جنگلی عقب‌نشینی کرده و در همه جا معمول نیست. فال گرفتن «و» خبرگیری از آینده" نیز از رسم‌های چهارشنبه سوری در نقاط مختلف گیلان است. کهنه کوزه‌های گلین را با خاکستر آتش چهارشنبه سوری به دور افکنده‌اند، گرد و غبار سال را از در و دیوار خانه زدوده‌اند وی در خصوص مراسم آیینی نوروز در استان گیلان گفت: خیمه شب بازی یکی از نمایشهای پیشواز از نوروز است که تا چهل سال پیش نیز در شهرهای گوناگون گیلان اجرا می‌شد که آنرا «گوشی» می‌نامیدند این محقق گیلانی با اشاره به مراسم چهارشنبه سوری در آخرین چهارشنبه سال گفت: کول کوله چهارشنبه (چهارشنبه سوری) در گیلان و در همه نقاط ایران به عنوان یکی از آیین‌های پیش از نوروز متداول بوده و هست وی افزود: در غروب آخرین چهارشنبه سال، گیلانیان سه، پنج یا هفت کپه آتش، از کاه و ساقه خشکیده برنج آتش می‌افروزند و از روی آن می‌پرند و اشعار مختص این مراسم را می‌خوانند عباسی گفت: پس از پایان مراسم‌، خاکستر کاه سوخته را در پای گیاهان می‌ریزند و بر این باورند که این کاه سوخته، موجب افزودن بار و میوه درختان می‌شود، همچنین در شب چهارشنبه سوری با طبخ انواع غذاها باور دارند که بیماری‌ها از افراد رویگردان شده و سلامتی به افراد خانواده روی می‌آورد عباسی ادامه داد: از دیگر آیین شبهای چهارشنبه سوری، فال گوش و گشایش بخب بود، بدین ترتیب که در این شب، زن و مرد برای تشخیص بخت و اقبال سال جدیدشان سرچهار راه و یا گذرگاه‌های عابران نشسته یا پنهان می‌شدند و به سخنان عابران گوش می‌دادند و از موضوع حرفهای نخستین عابری که از کنار آنها رد می‌شد، احوال سال جدید خود را پیش بینی می‌کردند. تبریزی‌ها در گذشته رسم و رسوم مفصلی برای برگزاری جشن چهارشنبه سوری داشتند. غروب چهارشنبه در پشت بام خانه‌ها یا جلوی خانه‌ها آتش روشن می‌کردند و شعر معروف چهارشنبه سوری را حین پریدن از روی آتش می‌خواندند: زردی من از تو، سرخی تو از من. فالگوش ایستادن، شال انداختن برای گرفتن مشتلق و قاشق زنی از دیگر آداب و رسوم مازندرانی‌ها در جشن چهارشنبه سوری بودند. این سه مراسم عبارت بودند از: «کله چهارشنبه»، «خاله چهارشنبه» و چهارشنبه آخر که همان «چهارشنبه سوری» است. در گذشته از جمله آداب و رسوم عید کلاردشت خوردن «شیر تره» از ملزومات شب چهارشنبه سوری بود چرا که معتقد بودند که اگر در این شب «شیر تره» بخورند سال سبزی را پیش رو خواهند داشت. مراسم جشن چهارشنبه سوری در منطقه آذربایجان غربی و شهر ارومیه از اواسط اسفند ماه آغاز می‌شود. ارومیه‌های در شب چهارشنبه سوری اسپند دود می‌کنند، تخم رنگی که معمولا با پوست پیاز رنگ شده به بچه‌ها هدیه می‌دهند، آجیل مخصوص شب چهارشنبه سوری که به آن آجیل هفت رنگ می‌گویند می‌خورند، فال گوش می‌ایستند و جوانان مراسم شال اندازی را انجام می‌دهند تا صاحبخانه با آجیل و شیرینی و میوه شال‌شان را پر کند. در یکی از قدیمی‌ترین شهرهای ایران مراسم جشن چهارشنبه سوری حال و هوای پرشوری دارد. یا پلو هفت رنگ، قاشق زنی٬ پریدن از روی آتش، بخت‌گشایی٬ فالگوش نشینی٬ کوزه شکستن و خوردن پلو چهار رنگ و نذری دادن به نیازمندان از جمله مراسم جشن چهارشنبه سوری در قزوین است. افروختن آتش در معابر و خانه‌ها، فال‌گوشی، اسپند دود کردن، نمک گرد سر گرداندن از جمله آیین‌های جشن چهارشنبه سوری در شیراز بوده است. در شهرهای کردنشین ایران، عصر چهارشنبه سوری آتش در کوه‌ها افروخته می‌شود و دور آتش حلقه زده و دست به دست هم با خواندن آوازها و سرودهای ملی و باستانی خود، رقص کردی را اجرا می‌کنند و این روز را به رسم نیاکان خود پاس می‌دارند. در خراسان و شهر مشهد مردم در قدیم در شب چهارشنبه سوری هیزم آتش می‌زنند.

متن کامل نوشته در سایت راهدون