رشد صنعت خرده‌فروشی در دنیا

آینده روشن است

برای اینکه بدانیم صنعت خرده‌فروشی در دنیا تا چه اندازه رشد کرده و به همه شئون زندگی مردم تسری یافته، کافی است به آمار نگاهی بیندازیم.

بر همین اساس، موسسه «کرنی» در گزارش سال ۲۰۱۹ خود رتبه ۳۰ کشور برتر به لحاظ توسعه خرده‌فروشی را منتشر کرد. شاخص توسعه خرده‌فروشی بر اساس چهار متغیر جذابیت بازار، ریسک کشوری و تجاری، اشباع بودن بازار و فشار زمان اندازه‌گیری شده که از آنها می‌توان به‌عنوان پنجره‌های فرصت برای سرمایه‌گذاری در نظام خرده‌فروشی نام برد.

در گزارش سال ۲۰۱۹ این موسسه پژوهشی، کشور چین با امتیاز ۳/۶۵ در رتبه نخست شاخص خرده‌فروشی قرار گرفته است. بعد از چین کشورهای اروگوئه، شیلی و قطر در رتبه‌های بعدی قرار دارند. کشور هند نیز از جمله کشورهایی است که با حذف محدودیت‌های موجود روی سرمایه‌گذاری خارجی در بخش خرده‌فروشی توانسته شاخص توسعه خرده‌فروشی خود را از سال ۲۰۰۶ تاکنون ارتقا دهد. بازار خرده‌فروشی این کشور به لحاظ سطح توسعه‌یافتگی در سال ۲۰۰۹ به مرحله اوج رسیده و بر اساس آخرین محاسبات موسسه کرنی در حال حاضر در جایگاه پانزدهم در میان کشورهای برتر خرده‌فروشی جهان قرار گرفته است.

چالش‌های نظام خرده‌فروشی

براساس گزارش موسسه «کرنی» شاخص توسعه خرده‌فروشی جهانی از سال ۲۰۰۲ تاکنون مورد بررسی قرار گرفته است. این شاخص، هر ساله ۳۰ کشور در حال توسعه را از نظر موقعیت آنها برای سرمایه‌گذاری در زمینه خرده‌فروشی رتبه‌بندی می‌کند. این شاخص با بهره‌گیری از ۵۳ متغیر خاص خرده‌فروشی و اقتصاد کلان، نه‌تنها به بررسی موفق‌ترین بازارهای کنونی می‌پردازد، بلکه بازارهایی با پتانسیل بالا برای آینده را نیز شناسایی می‌کند. همزمان با درگیر شدن این بازارها با تحولات اقتصادی و سیاسی بعضا در یک بازه زمانی خیلی کوتاه، درک خرده‌فروشان از کشورهای در حال توسعه نسبت به گذشته بااهمیت‌تر شده است. به‌طور کلی خرده‌فروشان طی یک‌سال گذشته نگاهی بلندمدت به بازارهای در حال توسعه داشته‌اند و باقی ماندن در مناطق متلاطم و سرمایه‌گذاری هدفمند در زمینه‌های مولد رشد را برگزیده‌اند. به‌عنوان مثال، در خاورمیانه و آمریکای لاتین خرده‌فروشان رویکرد محتاطانه‌تری نسبت به توسعه بین‌المللی برگزیده‌اند. از سوی دیگر، براساس این پژوهش باتوجه به اینکه بخش توزیع یکی از بخش‌های مهم اقتصاد محسوب می‌شود، این بخش به‌عنوان رابط میان مصرف‌کننده و تولیدکننده برای ایجاد اقتصاد بازار ضروری است و در شکل‌دهی قیمت نقش اساسی ایفا می‌کند. بخش توزیع کارا و توانمند می‌تواند سطح قیمت‌ها را به میزان قابل توجهی کاهش دهد. به علاوه، این بخش در ارائه طیف وسیعی از کالاها و خدمات مورد نیاز مشتریان نقش مهمی ایفا می‌کند و به لحاظ ساختاری قابلیت رقابت دارد. از این نظر، یک بخش توزیع کارا و رقابت‌پذیر می‌تواند سطح رفاه مصرف‌کننده را نیز افزایش دهد. در عین حال، سهم نظام خرده‌فروشی در کشورهای در حال توسعه و توسعه‌یافته نشان داده تجارت خرده‌فروشی، سه درصد تولید ناخالص داخلی ایالات متحده آمریکا و بیش از ۳۰درصد اشتغال آن را در‌برگرفته است. به‌طورکلی کارشناسان آثار صنعت خرده‌فروشی بر اقتصاد را به دو گروه آثار مستقیم و غیرمستقیم طبقه‌بندی کرده‌اند؛ آثار مستقیم در نظام خرده‌فروشی با افزایش تولید ناخالص داخلی، افزایش اشتغال و افزایش درآمد نیروی کار ارتباط دارد. آثار غیرمستقیم مربوط به تحولاتی است که در نهایت به آثار مستقیم منتهی می‌شوند. از جمله این موارد می‌توان به افزایش بهره‌وری، بهبود تکنولوژی، کاهش هزینه‌های توزیع و به‌تبع آن کاهش قیمت تمام‌شده محصول اشاره کرد.

یافته‌های شاخص GRDI

این گزارش در ادامه، با بررسی شاخص توسعه خرده‌فروشی ( GRDI )، پنج کشور ترکیه، مالزی، امارات متحده عربی، هند و چین را به‌عنوان کشورهای برتر رتبه‌بندی در سال ۲۰۱۹ مورد بررسی قرار داده است. بی‌ثباتی نسبی در جهان در حال توسعه در رتبه‌بندی همین سال منعکس شده است. آمریکای لاتین از دوران اوج سال گذشته سقوط کرده و از سرعت رشد اقتصادی به دلیل تشدید نگرانی‌های ناشی از مسائل ساختاری اقتصادی کاسته شده است. در همین حال، روسیه قدم بزرگی به عقب (به دلیل بروز بحران‌های مالی و تحریم‌های بین‌المللی) در رتبه‌بندی برداشته است. در این سال برندگان منطقه‌‌ای شامل منطقه آسیاست که از مناطق دیگر، با وجود کاهش سرعت رشد پیشی گرفته است. کشور چین برای نخستین‌بار از سال ۲۰۱۰ تاکنون کشور برتر شاخص GRDI شده و انتظار می‌رود تا سال ۲۰۲۲ بازار خرده‌فروشی چین به ۸۳/۲ تریلیون دلار افزایش یابد. کشورهای جنوب صحرای آفریقا با سه کشور بوتسوانا، نیجریه و آنگولا همچنان در رتبه‌بندی ۳۰ کشور برتر حضور دارند. در سراسر جهان در کشورهای کوچکی مانند اروگوئه، قطر (برای نخستین‌بار) و مغولستان فرصت‌هایی برای بازارهای دست‌نخورده آنها فراهم شده است. در گزارش سال ۲۰۱۹ این موسسه کشور چین با امتیاز ۳/۶۵ در رتبه نخست شاخص خرده‌فروشی قرار گرفته است. عامل ریسک این کشور کمترین امتیاز را نسبت به سه عامل دیگر تعیین‌کننده GRDI دارد. بعد از کشور چین کشورهای اروگوئه، شیلی و قطر قرار دارند. همچنین داده‌های این پژوهش نشان می‌دهد قطر بیشترین جذابیت بازار را دارد. از طرفی کشور شیلی از نظر ریسک کشوری، آنگولا اشباع بازار و مغولستان از نظر فشار زمان بالاترین امتیاز را کسب کرده‌اند. در مجموع نتایج این پژوهش نشان می‌دهد، کشورهای چین و اروگوئه، پیشرو بازار خرده‌فروشی در میان کشورهای در حال توسعه هستند. همچنین کشورهای شیلی، قطر و مغولستان به ترتیب به واسطه امتیاز بالا در ریسک کشوری، جذابیت بازار و فشار زمان در رده‌های بعدی قرار گرفته‌اند.

چین

چین نیز با جمعیت ۳۶/۱ میلیارد نفر دارای ۸۳/۲ تریلیون دلار بازار خرده‌فروشی است. نرخ رشد ترکیبی سالانه ارزش خرده‌فروشی طی سال‌های ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۴ به  ۱۶درصد می‌رسد. نرخ رشد ۴/۷ درصدی تولید ناخالص داخلی چین در سال ۲۰۱۴ پایین‌ترین سطح آن در ربع قرن اخیر بوده است. با وجود این، نسبت به دیگر بازارهای در حال توسعه، عملکرد بهتری داشته است؛ به‌طوری که رشد خرده‌فروشی این کشور در سال ۲۰۱۴ برابر با ۶/۱۱ درصد بوده و بازار خرده‌فروشی چین از آمریکا (به‌عنوان بزرگ‌ترین بازار خرده‌فروشی در جهان) پیشی گرفت. چین برای نخستین بار بعد از سال ۲۰۱۰ به موقعیت رتبه اول از نظر شاخص GRDI بازگشته است. خرده‌فروشان در چین در حال سازگاری با رشد آهسته محیط اقتصادی هستند. خرده‌فروشان با تاکید بر سودآوری و کسب سهم بازار، در حال ساده کردن و بهینه‌سازی پرتفوی فروشگاهی خود هستند. به‌ویژه فروشندگان موادغذایی و فروشگاه‌های بزرگ درگیر تغییرات زیادی هستند.

هند

در همین حال هند با جمعیت ۲۵/۱میلیارد نفر و با ۹۲۵میلیارد دلار ارزش کل بازار خرده‌فروشی را تصرف کرده است. نرخ رشد ترکیبی سالانه ارزش خرده‌فروشی طی سال‌های ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۹ به میزان ۸/۵ درصد است. هند با توجه به رشد خرده‌فروشی و چشم‌انداز رشد تولید ناخالص داخلی توانست در رتبه پانزدهم شاخص GRDI قرار بگیرد. انتظار می‌رود تا انتهای سال ۲۰۲۰ سود بازار خرده‌فروشی هند به رقم ۳/۱ تریلیون دلار افزایش یابد، همچنین پیش‌بینی می‌شود تولید ناخالص داخلی این کشور در طول سه سال آینده هشت درصد رشد کند که این موضوع سبب شده هند به‌عنوان کشوری با بیشترین سرعت رشد از این نظر در میان کشورهای درحال توسعه جهان مطرح شود.

امارات

در عین حال امارات متحده عربی با جمعیت ۱۰ میلیون نفری و با ۹/۷۰میلیارد دلار ارزش کل بازار خرده‌فروشی را تصرف کرده است. نرخ رشد ترکیبی سالانه ارزش خرده‌فروشی طی سال‌های ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۴ به میزان ۳/۵ درصد است. در گزارش سال ۲۰۱۸ موقعیت امارات متحده عربی از رتبه چهار به رتبه هفتم تنزل یافت و این کاهش عمدتا به دلیل ورود کشورهای جدید در رده‌بندی است. بازار خرده‌فروشی امارات متحده عربی با توجه به رشد هفت‌درصدی فضای خرده‌فروشی (رسیدن به فضای ۶/۱میلیون مترمربع) و رشد ۶ درصدی ارزش فروش و رسیدن به ارزش ۹/۷۰ میلیارد دلار همچنان به رشد پیوسته خود ادامه می‌دهد. اگرچه این بازار در حال اشباع است اما دوبی، موقعیت خود را به‌عنوان یک قطب خرده‌فروشی در خاورمیانه به دست آورده است. دپارتمان‌های خرده‌فروشی بزرگ در این شهر تمرکز زیادی روی کالاهای لوکس دارند. دوبی برنامه‌هایی برای ساخت بزرگ‌ترین فروشگاه در جهان طی ۱۰سال آینده اعلام کرده است.

مالزی

همچنین مالزی با جمعیت ۳۰میلیون نفر و با ۴/۹۸میلیارد دلار ارزش کل بازار خرده‌فروشی را در میان دیگر کشورهای توسعه‌یافته تصاحب کرده است. نرخ رشد ترکیبی سالانه ارزش خرده‌فروشی طی سال‌های ۲۰۱۰تا ۲۰۱۴ به میزان ۶/۸ درصد است. در حقیقت مالزی در رتبه ۹ شاخص GRDI قرار دارد. باید گفت مالزی برای رسیدن به هدف ۱۵ هزار دلاری تولید ناخالص ملی سرانه در سال ۲۰۲۰ تلاش می‌کند؛ درحالی که باید به این موضوع اشاره کرد که خرده‌فروشی در مرکز مالزی در شهر کوالالامپور متمرکز است. به عبارت دیگر رقابت شدیدی در بازار موادغذایی مالزی میان هایپرمارکت‌ها و فروشگاه‌های دارای امکانات به وجود آمده است.

ترکیه

ترکیه با جمعیت ۸۰ میلیون نفری و با ۲۸۲میلیارد دلار ارزش کل بازار خرده‌فروشی را از آن خود کرده است؛ همچنین نرخ رشد ترکیبی سالانه ارزش خرده‌فروشی طی سال‌های ۲۰۱۰تا ۲۰۱۴ حدود هفت‌دهم درصد بوده است. براساس تحقیقات انجام‌شده، ترکیه در جایگاه یازدهم شاخص GRDI قرار دارد و رشد اقتصادی این کشور با سرعت کمی به سه‌درصد کاهش یافته است. عمده جمعیت ترکیه، جوان و شهرنشین و در معرض افزایش درآمد است و با این حال مشکلات خرده‌فروشی در زنجیره تامین با کمبود فروشگاه‌های سازمان‌یافته کوچک همچنان وجود دارد. ترکیه فروشگاه‌های ابتدایی بسیاری دارد که در سال ۲۰۱۴ بازسازی شده‌اند و ۷۴ مرکزخرید در حال ساخت دارد که عمده آنها در استانبول است. فضای خرده‌فروشی با افزایش ۴/۵ درصدی به ۱۰میلیون مترمربع رسیده است. خرده‌فروشان بزرگ با افتتاح فروشگاه‌های بیشتر در تلاش برای رسیدن به اهداف‌شان هستند.

منبع: LIVING RETAIL MAGAZINE