خاورمیانه و شمال آفریقا، متناقض‌ترین...

با شیوع کرونا، تغییراتی گسترده در رفتار دیجیتال مردم، نحوه اداره مشاغل، آموزش، مراجعه به پزشک، سفر و تفریح و... در جهان ایجاد شد اما کاربران در برخی مناطق دنیا به‌ دلیل پایین بودن کیفیت زیرساخت‌ها، سرعت پایین اینترنت، فقر و... نتوانستند به‌خوبی از این ظرفیت استفاده کنند.

به بیان دیگر کووید۱۹ شکاف دیجیتال موجود در جهان را در مناطقی ازجمله خاورمیانه و شمال آفریقا ( MENA ) پررنگ‌تر از گذشته به نمایش گذاشت؛ منطقه‌ای که هم سریع‌ترین و هم کندترین اینترنت همراه جهان را در خود جای داده و این، نماد مسلم یک شکاف دیجیتال بزرگ است. علاوه‌بر این، خاورمیانه و شمال آفریقا در زمینه مراکز خرید هم دچار تناقض است؛ از سویی مراکز خرید فاخر خاورمیانه چشم‌نواز هستند و از سوی دیگر برخی مراکز خرید شمال آفریقا هنوز استانداردهای لازم برای جذب مشتری و فراتر رفتن از وظایف عادی یک «مال» را ندارند.

آسیب بزرگ

اتحادیه جهانی مخابرات( ITU ) با تایید این موضوع که بحران کووید۱۹ شکاف دیجیتالی موجود در برخی مناطق جهان را برجسته‌تر کرده، مدعی شد در برخی مناطق جهان بسیاری از خانواده‌ها، کارگران و کارمندان، صاحبان کسب‌وکار، تجار و بخش عمده‌ای از مردم نمی‌توانند از مزایای فناوری دیجیتال بهره بگیرند. به همین دلیل هم می‌توان گفت این افراد مقابل کرونا بسیار آسیب‌پذیرتر هستند. کووید۱۹ چالش‌های گسترده و بزرگ‌تر فناوری اطلاعات را که پیش از این هم بسیاری از دولت‌ها، مشاغل و جوامع با آن روبه‌رو بوده‌اند، به‌ دلیل نیاز بیشتر مردم دنیا به تکنولوژی برجسته‌تر کرد.

اتحادیه جهانی مخابرات در گزارشی که توسط «زد دی نت» منتشر شده، یکی از این مناطق را خاورمیانه و شمال آفریقا عنوان کرد و یادآور شد این شکاف دیجیتالی با توجه به تنوع فرهنگی و اقتصادی منطقه قابل توجه است؛ اگرچه این موارد، پیش از شیوع این بیماری همه‌گیر نیز وجود داشت و قبلا هم برخی ساکنان این منطقه با چنین مشکلاتی دست‌و‌پنجه نرم می‌کردند اما کرونا نیاز به مقابله با این مشکلات را دوچندان کرده است. در این گزارش به سه مورد از بزرگ‌ترین مشکلات شکاف دیجیتال موجود در این منطقه اشاره شده است.

فقر، عامل اصلی شکاف

اتحادیه جهانی مخابرات یکی از مشکلات این منطقه را عدم دسترسی به شبکه اینترنت تلفن همراه می‌داند، هرچند تاکید دارد اکنون شرایط نسبت به سال ۲۰۱۴ بهبود یافته است. آخرین گزارش انجمن جهانی موبایل( GSMA ) نشان می‌دهد درصد جمعیت خاورمیانه و آفریقا که بین سال‌های ۲۰۱۴ تا ۲۰۱۸ زیر پوشش شبکه اینترنت تلفن همراه قرار نداشته‌اند، کاهش چشمگیری داشته و این رقم به ۱۱درصد رسیده که دستاوردی بزرگ به شمار می‌رود اما موضوع اینجاست که با وجود این پیشرفت، طبق مشاهدات GSMA تقریبا نیمی از جمعیت این منطقه به اینترنت متصل نیستند؛ حتی اگر تحت پوشش یک شبکه G ۳ یا G ۴ قرار داشته باشند.

یکی از مشکلات موجود بر سر راه مردم این منطقه برای استفاده از اینترنت همراه، قیمت بالای گوشی هوشمند و همچنین بسته‌های اینترنتی است. پیش از این اعلام شده بود در منطقه‌ای که بهای دسترسی به اینترنت، مبلغی معادل ۴۰درصد دستمزد ماهانه یک فرد است، عملاً نمی‌توان انتظار داشت مردم از مزایای این پهنای باند استفاده کنند. حتی سال ۲۰۱۴ میلادی بانک جهانی در گزارشی اعلام کرده بود برای دسترسی کامل مردم این منطقه به اینترنت ثابت و موبایل نیاز به سرمایه‌گذاری ۲۵میلیارددلاری وجود دارد. هرچند تلاش‌هایی برای کاهش این شکاف دیجیتالی صورت گرفته اما اصلا کافی نبوده و مشکلات ناشی از این شکاف در دوران کرونا بیشتر به چشم می‌آید. برای نشان دادن این شکاف نگاهی به آمار انجمن جهانی موبایل می‌اندازیم. اطلاعات GSMA نشان می‌دهد ضریب نفوذ تلفن هوشمند در سال ۲۰۱۹ در کشورهای عرب شیخ‌نشین به ۷۵درصد رسیده درحالی که این رقم در شمال آفریقا ۵۲درصد است و در برخی کشورهای عربی همچون سودان به ۳۹درصد می‌رسد؛ آن هم در این روزهای کرونایی که اتصال مردم این مناطق به اینترنت و استفاده از سرویس‌های آنلاین به‌شدت مشکل شده و هیچ عدالتی در این زمینه دیده نمی‌شود.

از سوی دیگر در کشورهای  لیبی، سوریه و یمن کاربران با اینترنت کم‌سرعت و هزینه‌های بالا مواجه هستند.

اوج تناقض

طبق این گزارش در منطقه MENA هم کندترین‌ترین و هم سریع‌ترین اینترنت همراه جهان را شاهد هستیم که این شکاف برای کاربران مشکلاتی جدی در دوران کرونا ایجاد کرده است. به‌‌عنوان نمونه در منطقه امارات متحده عربی و قطر کاربران یکی از بالاترین سرعت‌های اینترنت همراه در جهان را تجربه می‌کنند و از آن طرف کشورهایی مانند لیبی، سودان و عراق پایین‌ترین سرعت اینترنت را در دنیا دارند. ازسوی دیگر طبق گزارش «سیمون کمپ» از تحلیلگران ارشد موسسه پژوهشی DataReportal ، بسیاری از کاربران کشورهای این منطقه در فاصله فوریه تا مارس ۲۰۲۰ که اوج کرونا در جهان و قرنطینه خانگی بود، با کاهش چشمگیر سرعت اینترنت ثابت و موبایل مواجه شدند. به‌عنوان مثال متوسط سرعت دانلود با اینترنت همراه در مراکش کاهش ۱۱درصدی داشت و این رقم کاهش در ترکیه به ۷/۹درصد رسید. کمبود محتوا و سرویس‌هایی به زبان عربی هم بخشی دیگر از مشکلات کاربران این منطقه در دوران شیوع کرونا بوده است. این تحلیلگر معتقد است شناسایی این کمبودها در نتیجه حضور کرونا می‌تواند به کاهش شکاف دیجیتالی در این منطقه کمک شایان توجهی کند چراکه حالا دیگر لزوم هرچه کمتر شدن این شکاف، بیش از پیش برای دولت‌ها و مردم مشخص شده است.

علاوه‌بر مشکل سرعت اینترنت، آغاز کرونا در منطقه MENA برای کسانی که مجبور بودند از خانه دورکاری کنند مشکلات دیگری را برجسته کرد. بخش عمده‌ای از سرویس‌های تماس ویدئویی و سرویس‌های VoIP در این منطقه فیلتر بودند و همین موضوع مشکلات زیادی برای کاربرانی که به اینترنت و فضای مجازی دسترسی داشتند ایجاد کرد. با توجه به ادامه‌دار شدن پاندمی کرونا، بسیاری از این محدودیت‌ها به‌طور موقت برداشته شد تا مردم بتوانند به‌ صورت قانونی از برخی سرویس‌ها ازجمله زوم و اسکایپ استفاده کنند.

لزوم افزایش سواد دیجیتال

یکی دیگر از مواردی که در بحران کرونا اتحادیه جهانی مخابرات و همچنین سازمان جهانی بهداشت بر آن تاکید دارند، لزوم مقابله با اخبار جعلی با افزایش سواد دیجیتال مردم است. سازمان جهانی بهداشت معتقد است اخبار فیک که به اندازه ویروس کرونا خطرناک هستند بسیار سریع‌تر و آسان‌تر از ویروس منتشر می‌شوند و خاورمیانه و شمال آفریقا نیز مانند سایر مناطق به طور فزاینده‌ای در معرض اطلاعات غلط قرار دارند؛ اگرچه این روند مختص شرایط فعلی نیست. افزایش مهارت و سواد دیجیتال به منظور کاهش شکاف موجود، باید به اولویت کشورهای منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا تبدیل شود.

مردم باید به‌منظور مقابله با انتشار اخبار غلط از نظر دیجیتالی باسواد شوند تا اخبار جعلی را تا حد زیادی تشخیص دهند. یکی از این موارد تلاش AFP به‌عنوان یکی از سه آژانس خبری بزرگ دنیاست که ابزار حقیقت‌یاب فیسبوک را به زبان عربی راه‌اندازی کرد تا کاربران این منطقه بتوانند اخبار جعلی را سریع‌تر شناسایی کرده و در دام آن نیفتند. AFP حقیقت‌یاب‌هایی به زبان‌های انگلیسی، فرانسه، اسپانیایی و پرتغالی هم دارد.

اتحادیه جهانی مخابرات نیز اعلام کرد امروز بیش از هر زمان دیگری دولت‌ها، صنایع، سازمان‌های بین‌المللی، سازمان‌های مردم‌نهاد، آکادمی‌ها و... در منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا باید برای یافتن راهکاری برای مقابله با اخبار جعلی همراه و هماهنگ شوند، همان‌طور که پیش از این هم فیسبوک و توییتر با ارائه نسخه‌های lite سرویس‌های خود به‌ دنبال کاهش شکاف دیجیتالی در این مناطق بوده‌اند. سرمایه‌گذاری بیشتر در آموزش تکنولوژی و تولید بیشتر محتوای عربی، تغییر به سوی پذیرش دورکاری و همچنین تلاش برای ایجاد سرویس‌ها و محصولات جدید ازجمله «کیف‌های موبایل»( mobile wallets ) و« فین تک» از بایدهای این منطقه برای کاهش شکاف دیجیتال موجود است.

منبع: SPUTNIKNEWS.COM