با تلاش واحد فناور مستقر در پارک علم و فناوری فارس صورت گرفت؛ بومی‌سازی ۷۵ درصد از فناوری شیرهای کنترلی در صنعت نفت
مدیرعامل شرکت رادمان صنعت گفت: بدون هیچ حمایتی ۷۵ درصد از فناوری شیرهای کنترلی را بومی‌سازی کردیم. در واقع نه تنها حمایتی از تولید تجهیزات نفت صورت نگرفت بلکه چوب لای چرخ تولیدکننده گذاشتند.
به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری فارس، یکی از طرح‌های بیژن زنگنه وزیر نفت که در دولت یازدهم مطرح شد، طرحی با عنوان بومی‌سازی ۱۰ قلم کالای استراتژیک در صنعت نفت که با هدف حمایت از ساخت داخل و پوشش خلاءهای تکنولوژیک در حوزه تجهیزات مورد نیاز صنعت نفت، در سال ۹۳ مطرح گردید. این ۱۰ قلم کالای اساسی شامل تجهیزات سرچاهی و درون چاهی، پمپ‌های مربوط به چاه، مته‌های حفاری، شیرهای کنترلی، انواع لوله‌ها، الکتروموتورها، ماشین‌های دوار، فولادهای آلیاژی، ابزارهای اندازه‌گیری و ساخت پیگ هوشمند بودند.
در این بین هر چند تصمیم وزارت نفت مبنی بر بومی‌سازی ۱۰ قلم کالای اساسی نفت تصمیم درستی بوده، اما عملا در فضای اجرایی اقدام تاثیرگذاری توسط این وزارتخانه برای همراه کردن دستگاه‌های دولتی برای حمایت از تولیدکنندگان داخلی صنعت نفت انجام نشده است. یکی از ۱۰ قلم کالای اساسی صنعت نفت شیرهای کنترلی است که در مصاحبه با عبدالحسین شرفی مدیرعامل شرکت رادمان صنعت به عنوان یکی از شرکت‌های تولیدکننده شیر کنترلی به بررسی چالش‌های موجود در مسیر ساخت داخل شیرهای کنترلی و میزان موفقیت در بومی‌سازی این محصول پرداخته خواهد شد.
مشروح این مصاحبه به شرح زیر است:
*دستاوردهای شرکت رادمان صنعت در بومی‌سازی تجهیزات صنعت نفت
فارس: برای شروع بحث لطفا توضیحی درباره اقدامات شرکت رادمان صنعت بفرمایید. اینکه در چه حوزه‌هایی فعال هستید و چه اقداماتی را در دستور کار قرار دادید؟
شرفی: یکی از تولیدات شرکت رادمان صنعت، تولید انواع شیربرقی‌ها است که برای ساخت آن هنوز قسمتی از آن تکنولوژی کاملش را به دست نیاورده‌ایم. قسمت عملگر یا اکچویتور وارد میکنیم ولی قسمت بدنه و اصلی را اینجا خودمان می‌سازیم. کار اصلی شرکت ما مربوط به پایلوت‌های نفت و گاز است. روی این پایلوت‌ها انواع تجهیزات نصب می‌شود و یکی از این تجهیزات، انواع شیرهای کنترلی است. به واسطه اینکه در تامین اینها دچار مشکل بودیم، تیم تحقیق و توسعه ما به این نتیجه رسید که روی تولید شیرهای کنترلی کار کند تا ببینم تا چه قسمتی را قادر هستیم خودمان تولید کنیم.
ما از سال ۹۰ که شروع به کار کردیم، تیم تحقیق و توسعه شرکت از سال ۹۳ به صورت یک واحد مجزا مشغول به کار شد. البته این تیم روی تولید تجهیزات دیگری هم کار کردند که یکی از آنها شیربرقی‌ها بود. در این راستا غیر از شیربرقی، ما تکنولوژی انواع نمک‌زدایی‌های نفت خام را کاملا بومی کردیم.
در صنعت نفت یکی از اساسی‌ترین واحدهای فرآورش نفت خام، واحد نمک‌زدایی است که ما فناوری ساخت این تجهیز را کاملا بومی کردیم و در حال حاضر دستگاه‌هایش را می‌سازیم. ساخت این تجهیز سال ۹۲ بومی شد. الان هم با مناطق نفت‌خیز جنوب و دانشگاه شیراز در حال رایزنی هستیم، تا یک پایلوت سیار از نمک‌زدایی از نفت خام را برای مناطق نفت‌خیز جنوب آماده کنیم.
مجموعه ما از این لحاظ که هم تیم فنی، تیم ساخت و تیم تحقیق و توسعه داریم، یک پکیج کاملی است. بنابراین هر سفارشی به ما داده شود این امکان وجود دارد که ما بررسی توانمندی ساختش را انجام داده و کار تولید را آغاز کنیم. همچنین ما تکنولوژی تولید باتری‌های نیکل‌زینک و نیکل‌روی را در سال ۹۰ بومی کردیم و در اولین نمایشگاه بومی‌سازی و خودکفایی صنعت معدن، رتبه برتر صنایع شیمیایی را به دست آوردیم.
از دیگر دانش‌هایی که شرکت رادمان صنعت آنها را بومی کرده است می‌توان به نمک‌زدایی از نفت خام به روش اولتراسونیک اشاره کرد که یک روش نوین برای نمک‌زدایی از نفت خام است. نمونه کار دیگر ما این بود که به واسطه تیم مکانیکی شرکت‌مان توانستیم در بحث تونل باد و انواع تجهیزات دقیق جانبی با همکاری مرکز آیرودینامیک غرب ورود کند و یکی از بهترین برندهایی را تولید کنیم که در حوزه تونل‌های باد کار میکنند.
یکی از مشکلات فعلی صنعت نفت کشور این است که به هر دلیلی به وندورهای خارجی وابسته است یعنی شرکت‌های خارجی از قبل به صنعت نفت تجهیز می‌دادند و الان هم اگر صنعت نفت نیازی پیدا کند، به واسطه اینکه تمام واحد را یک شرکت خارجی نصب و راه‌اندازی کرده است، دوباره رفرنس به همان وندور لیست‌ها می‌دهند. اگر شما هم در داخل تجهیزی تولید کنید حتما باید توسط شرکت خارجی این تجهیز تایید شود. یعنی صرفا نمی‌توانید تجهیزی بسازید و بگویید با توجه به تست‌های استانداردی که وجود دارد من تست کردم و نتیجه داده است پس استفاده کنیم.
*۷۵ درصد از فناوری ساخت شیرهای کنترلی بومی‌سازی شده است
فارس: برای تولید شیرهای کنترلی کدام قطعات را وارد می‌کنید؟
شرفی: شیرهای کنترلی یک اکچویتور دارد که عملگر شیرکنترلی است و با لاجیکی که می‌گیرد شیر را باز و بسته می‌کند. تا الان تمام بدنه شیرهای کنترلی را توانسته‌ایم در داخل بسازیم غیر از پوزیشِنِر و کیت خاصی که روی اکچویتور سوار می‌شود و وظیفه‌اش ارسال فرمان به یک قسمت عملگر است. البته برای تولید همین کیت هم تیم الکترونیک شرکت ما دارد کار می‌کند.
فارس: پس دانش فنی لازم برای ساخت کیت را ندارید؟
شرفی: بحث دانش فنی نیست. ما از لحاظ امکاناتی که برای ساخت داریم، دچار مشکل هستیم و بحث دانش آن مطرح نیست. یک وقتی شما میتوانید کیت را پیاده‌سازی کنید و حالا که می‌خواهید شروع به ساخت کنید، یکسری نیازمندی‌های قطعه‌ای دارید که ممکن است آن قطعات را پیدا نکنید. گاهی اوقات بحث مزیت تولید مطرح است. چون تولید آن تجهیز به تکنولوژی تولید خاصی احتیاج دارد و از طرفی نیاز به تولید حجم زیادی از آن هم نداریم. البته آن کیت شیرکنترلی هم که ما داریم برای ساختش کار میکنیم، در صورت ساخت آن، قیمت آن ارزان‌تر و در دسترس‌تر خواهد بود ولی نکته بالا رو خدمتتان عرض کردم که توجه داشته باشید بازار و اقتصاد برای تولید یک محصول خیلی مهم است.
فارس: برای تولید یا واردات این کیت شیرکنترلی با شرکت خارجی وارد تعامل شده‌اید؟
شرفی: بله در همین شرایط تحریم هم شما میتوانید قطعه بیاورید اما نکته این است که هم هزینه شما بالاتر می‌رود و هم اینکه باید مسیرهایی را طی کنید که کار را سخت می‌کند. مثلا برای واردات این محصول باید دو یا سه دست بچرخد. یا مثلا از دبی لینکی داشته باشید که از آنجا برایت خرید کنند. ما همین الان هم از شرکت‌هایی که مخصوصا در آسیای شرقی هستند کمک می‌گیریم و خرید میکنیم ولی قطعا شرایط تحریم روی آن اثر می‌گذارد. پس دسترسی قطع نشده بلکه سخت شده است.
فارس: آیا ساخت شیرهای کنترلی کمبودی در تجهیزات خط تولید داشتید؟ این تجهیزات را چگونه تامین کرده‌اید؟
شرفی: الان شرایط اقتصادی کشور، شرایط توسعه‌ای نیست. یعنی مجموعه‌های اقتصادی خصوصی الان به فکر توسعه نیستند بلکه به فکر بقا هستند. دو سه سالی هست که اوضاع اینگونه شده است. بنابراین اگر ما بخواهم تجهیزی را بسازیم از امکانات وجود استفاده میکنیم و بررسی میکنیم که آیا با امکانات موجود شرکت می‌توان این محصول را ساخت یا خیر. اگر بتوانم برای تولید آن تجهیز یا محصول اقدام می‌کنم اگر هم نه که هیچی. مگر اینکه بازار تجهیزی آنقدر خوب باشد که حاضر شوید در این زمینه سرمایه‌گذاری کنید. ما در بحث شیرهای کنترلی ما از تجهیزاتی که موجود داشتیم استفاده کردیم.
ما بحث تولید شیرکنترلی را از سال ۹۵ کلید زدیم و از سال ۹۵ تا الان تمام قطعاتش جز آن کیت خاص را بومی‌سازی کردیم. شیرکنترلی بدنه فلزی دارد و قطعات داخلی آن هم مکانیکال و الکتریکال است. ما غیر از بدنه اصلی که در ایران از قبل قابلیت ساخت داشته است، قطعات مکانیکالش را خودمان ساختیم. قطعات الکتریکالش هم که عرض کردم باقی مانده است. اما نکته این است که در دیگر صنایع به جز صنعت نفت و گاز، که تا این اندازه نسبت به استانداردها حساس نیستند ما توانستیم با آنها کار کنیم مخصوصا با بخش خصوصی. چون هزینه ها در وزارت نفت بالا است و اگر اشتباهی صورت بگیرد خسارات زیادی را باید تقبل کنیم. تقریبا ما ۷۵ درصد از شیرهای کنترلی را بومی‌سازی کرده‌ایم.
*روایتی از برخورد وزارت نفت ی‌ها در مواجهه با محصول خارجی و تولید ساخت داخل
فارس: آیا نگاه دولت و وزارت نفت به سمت حمایت از تولید داخل بوده است؟ در انعقاد قرارداد با تولیدکنندگان داخلی چگونه عمل شده است؟
شرفی: با وزارت نفت تا به الان قراردادی نداشتیم، چون تاییدیه‌ای به ما نداده‌اند. مدل قراردادی وزارت نفت و سایر دستگاه‌های دولتی این است که اگر شما تجهیزی دارید می‌سازید و می‌خواهید تحویل بدهید، در قبال پیش پرداختی که معمولا بیشتر از ۲۵ درصد نیست مگر شرایط خاص باشد، باید ضمانت‌نامه بانکی در قبال قراردادتان بدهید. در قبال حسن انجام کار هم یعنی وقتی دستگاه تحویل داده شد، دستگاه باید تست‌های مختلفی را بگذراند تا وزارت نفت با شما تسویه حساب کند. در عین حال شما باید یک ضمانت حسن انجام تعهدات نزد وزارت نفت داشته باشید تا اگر اتفاقی افتاد، آن ضمانت‌نامه باعث شود شما به این امور رسیدگی کنید.
ما جلسه‌ای با یکی از زیرمجموعه‌های وزارت نفت داشتیم، مبحثی غیر از شیرهای کنترلی بود. تفاوت دیدگاهی که بین نگاه مدیران نفت به تولیدکننده داخلی و تولیدکننده خارجی را اینگونه عرض می‌کنم که این طوری است که وقتی سفارش خارجی دارند پولش را نقد و کامل به حساب آن شرکت می‌ریزند. طرف خارجی تجهیز را هر وقت توانست به اینها تحویل می‌دهد. هیچ ضمانت‌نامه‌ای هم از خارجی‌ها نمی‌گیرند. یعنی اگر جنس خارجی آمد و به هر دلیلی مشکل داشت و عملکردش ناقص بود، چیزی دست وزارت نفت گرو نیست.
اما رفتار وزارت نفت در قبال تولیدکننده داخلی این گونه است که زمانی که من می‌خواستم جنسی را به وزارت نفت معرفی کنم به عنوان یک محصول دانش‌بنیان، دوستانی که در آن جلسه نشسته بودند بیانشان این بود که اینکه ما داریم از شما جنس می‌خریم برای شما افتخار محسوب می‌شود. گفتیم یعنی چی؟ گفتند یعنی ما پیش پرداخت نمی‌دهیم و اگر هم بخواهیم بدهیم ضمانت‌نامه می‌دهیم. بعد پولش هم را حالا ببینیم کی بشود بدهیم. ما اعتراض کردیم که این شرایط عادلانه نیست در جواب به ما گفتند که تازه اینکه ما از محصول شما استفاده خواهیم کرد به نوعی تبلیغ برای شما است. خب این چه نگاهی است که به تولید داخل دارند؟ این نگاه، نگاه دلال پرور است و نگاه حمایت از تولیدکننده داخل نیست. وزارت نفت حتی برای تامین تجهیزات خود از تولیدکننده‌های داخلی استعلام نمی‌گیرد که آیا توان ساخت داخلی وجود دارد یا نه و طبق همان لیست‌های قدیمی خود برای تامین محصولات اقدام می‌کند.
وزارت نفت برای استفاده از این تجهیزات یکسری استانداردها تعیین کرده است که من تولیدکننده موظف هستم آن استانداردها را رعایت کنم تا تجهیزم تاییدیه وزارت نفت را بگیرد ولی هنوز موفق به این کار نشدم. گاهی اوقات شما پروسه‌ای را باید پیگیری کنی و مثلا اخذ مجوز فلان آنقدر از لحاظ بروکراسی وقتگیر است که به سمت آن مشتری نمی‌روید. مثلا در صنایع دفاع وقتی جنسی را می‌خواهید بدهید، با نظام بروکراتیک و امنیتی همراه است که باید رعایت شود که برای تولیدکننده صرفه اقتصادی ندارد به این سمت این مشتری برود.
بنابراین ما چون مشتری خودمان را داریم که در حال فروش به او هستیم و از طرفی برای فروش به وزارت نفت باید مجوز لازم را از مسیرهای بروکراتیک بگیریم، خیلی دنبال این نبودیم که حتما به وزارت نفت هم بفروشیم. ولی چون وزارت نفت به این کالا نیاز دارند، ما داریم پیگیری میکنیم تا بتوانیم مجوز لازم را هم بگیریم.
*نه تنها حمایتی از تولید تجهیزات نفت صورت نگرفت بلکه چوب لای چرخ تولیدکننده گذاشتند
فارس: از سال ۹۵ وزارت نفت از شما برای تولید و بومی‌سازی شیرهای کنترلی چه حمایتی کرده است؟
شرفی: ما در پارک علم و فناوری فارس هستیم و شرکت ما یک شرکت دانش بنیان و تولیدکننده است و از وزارت صمت هم مجوز داریم. با این وجود هیچ حمایتی از سمت دولت به تولیدکننده نمی‌شود. ما الان در نقطه‌ای هستیم که نه تنها حمایتی از ما صورت نمی‌گیرد بلکه گاها دیده شده چوب لای چرخ تولیدکننده هم می‌گذارند. من چند تا مثال بزنم: ما قانونی داریم به نام قانون حمایت از شرکت‌های دانش بنیان و فناور. این قانون یکسری آیین‌نامه‌های اجرایی دارد. متاسفانه در اجرای این آیین‌نامه‌ها به شدت سلیقه‌ای رفتار می‌شود؛ مثلا اداره بیمه تامین اجتماعی در یک شهرستان این آیین‌نامه را قبول دارد و یکی ندارد. اگر هم شما شکایت کنی فرقی به حالت ندارد.
در این قانون تصریح شده است که شرکت‌هایی که در پارک علم و فناوری هستند اگر تمام فعالیت‌های آنها در داخل این پارک تعریف شود از مالیات بر عملکرد معاف هستند ولی متاسفانه ادارات دارایی با این موضوع سلیقه‌ای برخورد میکنند. اداره یک شهرستان قبول دارد یکی ندارد. چون من از طرف دبیر شرکت‌های فارس هستم این مشکلات به من بیان می‌شود و متاسفانه دیدیم که حمایتی از سمت دولت نمی‌شود.
مثال دیگر اینکه در تابستان امسال بحثی داشتیم تحت عنوان رفع تعهد ارزی برای صادرکنندگان، که ما دو سال هم صادرکننده نمونه استان فارس بودیم. ما مشکلی که با بانک مرکزی داشتیم، بحث برگشت ارز بود. به شدت فشار آوردند که این تعهد ارزی را انجام دهید. ما زمانی در سال ۹۶ صادراتی به عراق داشتیم که این صادرات معمولا به صورت ریالی انجام می‌شد. چون آن زمان عراق کشور دوست و همسایه و حیات خلوت بود، خیلی از صادرات به صورت ریالی انجام می‌شد. یا در جاهایی صادرات به عراق معاف از رفع تعهد ارزی بود. امسال فشار سنگین آوردند که اگر رفع تعهد ارزی آنهم در یک مدت کوتاه انجام ندهید، در حد دو سه ماه، بانک مرکزی حسابتان را می‌بندد و شما را به دادگستری می‌فرستیم.
ما جزو تولیدکنندگان کوچک هستیم، صادرکنندگان کلان همه حقوقی و دولتی هستند مثل پتروشیمی‌ها و فولادها. ما همه این رفع تعهد را انجام دادیم ولی آن کلان‌ها انجام ندادند. جالب‌تر اینکه چون آنها انجام ندادند، ما باید سامانه تجارت را عوض کنیم، مدل کارت بازرگانی مان عوض شود. همه بگیر و ببندها برای تولیدکننده جز است و تولیدکننده دولتی هر کاری دلش بخواهد می‌کند و از همه چیز معاف است. متاسفانه نگاه مدیران دولتی به تولیدکننده، حمایتی نیست و گاها این طوری نگاه میکنند که دزد هستند.
مدیر میانی اگر برای واردات تجهیزات اقدام کند از یکسری رانت‌ها بهره‌مند می‌شود. اگر خرید خارجی انجام دهد، برای تحویل مسافرت خارجی می‌رود و هزار امتیاز دیگر دارد. مخصوصا در بخش تدارکات و کالای نفت، متاسفانه این مشکل را زیاد داریم که به هر بهانه‌ای خرید خارجی را به خرید داخلی اولویت می‌دهند. سه ماه قبل یک لیست هفت هزار آیتمی از سمت شرکت نفت وگاز پارس منتشر شد که ما این تجهیزات را نیاز داریم و هر شرکتی می‌تواند اینها را تولید کند، به ما اعلام کند. اتفاقا شیربرقی هم جز آنها بود. ما اعلام کردیم ما این اجناس را می‌توانیم تولید کنیم. معلوم شد این کلا این قضیه سرکاری بوده است و آنها فقط استعلامی کرده بودند تا از لحاظ مسیر قانونی برای آنها مشکلی پیش نیاید والا هیچ خریدی صورت نگرفت.
*چگونه اجرای مناقصات در سامانه ستاد ایران دور زده می‌شود؟
فارس: در مجموعه‌های ذیل وزارت نفت برای خریدها تجهیزات موردنیاز مناقصه برگزار می‌شود؟ آیا در شیوه برگزاری مناقصات امتیازی برای حمایت از تولید داخل در نظر گرفته شده است؟
شرفی: مناقصات معمولا هزارتا حفره دارد که به راحتی می‌توان آن را پیچاند. یک مثال ساده آن ارزیابی کیفی است. شما اگر در ارزیابی کیفی قبول نشوید، نمی‌توانید جنس بفروشید حتی اگر همه مدارکت هم کامل شود. اگر این هیئت ارزیاب کیفی به هر دلیلی جنس شما را تایید نکند و شما امتیاز نیاورید، خودتان را هم بکشید دیگر نمی‌توانید جنس بفروشید. من در مناقصه‌ای در شرکت ملی گاز بودم که پاکت باز شده، من برنده شدم ولی بعد گفتند خب صورت جلسه میکنیم، فرد دیگری برنده شد، به همین راحتی.
الان تمام مناقصات در سامانه ستاد ایران دارد برگزار می‌شود. ولی این سامانه هم باگ دارد. ایراداش این است که مثلا من جنسی را از شما می‌خواهم بخرم و از قبل با شما در این باره حرف زده‌ام و بسته‌ام و تنها به صورت نمایشی در این سامانه مناقصه برگزار می‌شود. مثال دیگری برایتان بزنم اینکه مثلا مناقصه در سامانه ستاد ایران ساعت ۱۱ شب بارگذاری شده و ساعت ۱۲ شب مهلت ارسال مدارکش به اتمام می‌رسد. یعنی برای فرآیند اجرای مناقصه و ارسال مدارک تنها یک ساعت وقت در نظر گرفته می‌شود و این زمان هم در آخر شب تعیین می‌شود که کسی متوجه نشود و فقط از لحاظ رعایت قانون این مناقصه را در سامانه برگزار میکنند. بدین صورت دو سه نفر که خودشان می‌شناسند، به صورت صوری در مناقصه شرکت میکنند که یکی از آنها برنده شود.
مصاحبه از سیداحسان حسینی
لینک اصل خبر در سایت پارک علم و فناوری فارس
نظرات