چرا بنیه صنعت در دهه ۹۰ تحلیل رفت؟
در این نشست تصریح شد مداخلات اقتصادی دولت از دو مسیر «کاهش انگیزه نوآوری» و «کاهش سهم اقتصاد رسمی» بر تولید صنعتی اثرگذار بوده ضمن اینکه تشدید تحریم‌های بین‌المللی از چهار مسیر «کاهش درآمد ارزی»، «افزایش هزینه مواد اولیه و واسطه‌ای»، «خروج شرکای خارجی از بازار ایران» و «کاهش سهم اقتصاد رسمی» به مانعی جدی پیش روی صنعت و تولید بدل شد. بررسی یک پژوهشگر صنعتی نشان می‌دهد مداخلات بازاری و غیربازاری دولت در اقتصاد و صنعت طی این دهه موجب شد تا بخش تولید در نتیجه انواع محدودیت‌ها، مشوق‌ها، ممانعت‌ها و قیمت‌گذاری‌ها نتواند مسیر طبیعی خود را طی کند. بررسی محتوای این نشست نشان می‌دهد صنعت در دهه ۹۰ به سرنوشت خود در دهه ۶۰ دچار شده و در نتیجه عوامل عمدتا غیراقتصادی، فرصت رشد را از دست داد. گران شدن هزینه ورود به صنعت که خود را در افزایش بهای سرمایهگذاری و کاهش توان اشتغال‌زایی صنعت بازنمایی می‌کند مورد دیگری است که خبر از بروز خطا در نحوه سیاست‌گذاری برای رشد بخش صنعت می‌دهد. تحلیل تحلیلگران حاضر در این نشست این است که توان صنعت در دهه۹۰ به‌دلیل مجموعه عوامل یاد شده تحلیل رفته و قدرت رشدزایی و ایجاد ارزش افزوده آن کاهش یافته است. در عین حال در اواخر این دهه تمایل سرمایه‌گذاران برای ورود به سرمایهگذاری کاهش یافته که همین عامل اثر خود را روی رشد بخش صنعت در سالیان آتی خواهد گذاشت. مشاهده شاخص تولید صنعتی اما نشان می‌دهد اتفاقات نامطلوبی طی دهه ۹۰ برای بخش صنعت رخ داده است. عضو هیات علمی موسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی در ادامه افزود: «بررسی نسبت قیمت کالاهای صنعتی در مقابل قیمت سایر کالاهای اقتصادی در این دهه نشان می‌دهد در اغلب سال‌ها شاخص در محدوده عدد یک نوسان داشته که نشان می‌دهد این دو بخش همزمان با هم بالا رفته‌اند یا حتی کمتر از آن رشد کرده است، موضوعی که بخشی از آن احتمالا به‌واسطه سیاست‌های قیمت‌گذاری بوده است. شفیعی افزود: «مرور دیگر شواهد این حوزه نشان می‌دهد هرچه در دهه۹۰ پیش می‌رویم، متوجه می‌شویم بخش صنعت قدرت خلق ارزش افزوده خود را از دست داده است. این پژوهشگر در ادامه به این پرسش پرداخت که آینده صنعت چگونه می‌خواهد رقم بخورد؟ از مجرای مجوزهای صنعتی امکان پاسخگویی به این سوال وجود دارد و در طول سال‌های ۹۰ و ۹۱ که به یکباره اقتصاد ناشی از بحران ارزی، خروج سرمایه از کشور و … به هم ریخت، شاهد افت ۳۴درصدی مقدار سرمایهگذاری هستیم ضمن اینکه تعداد مجوزها حدود ۴۲درصد افت کرده است. شفیعی با اشاره به کارویژه مهم صنعت یعنی افزایش اشتغال بحث خود را ادامه داد و گفت: «سرمایهگذاری باید در راستای اهداف مهم اقتصادی-اجتماعی مثل اشتغال باشد. سوال ما این است که آیا اینکه هزینه ایجاد شغل افزایش یافته ولی میزان ایجاد شغل تغییر نکرده، به‌دلیل توسعه صنایع بزرگ است که اشتغال‌زایی پایینی دارند یا اینکه این همان روند سرمایهگذاری قبلی است که امروزه خود را با توجه به شوک‌های جدید تعدیل کرده و همان سطح اشتغال را حفظ کرده است؟ با دسته‌بندی عوامل مختلف در دو گروه نشانگرهای پیشرو صنعتی و نشانگرهای پسین صنعتی، می‌توان تحلیلی متفاوت از این دهه ارائه کرد. علی دینی ترکمانی دیگر کارشناس این نشست با اشاره به شباهت دهه ۹۰ با دهه۶۰ گفت: دهه ۶۰ به‌دلیل وقوع جنگ برای اقتصاد ایران دهه‌ای از دست رفته است. در دهه ۹۰ نیز میانگین رشد اقتصادی صفر بوده و طبیعی است که این متغیر تاثیر خود را روی تشکیل انباشت سرمایه در بخش صنعت، یا در بهره‌وری می‌گذارد. دینی ترکمانی با طرح این سوال که صنایع ما از جمله خودروسازی یا سایر صنایع تولیدی برای اینکه به بخش‌های بالایی منحنی لبخند برسند یعنی از ارزش افزوده بالاتری برخوردار شوند، چه باید بکنند، بحث را ادامه داد و گفت: «شخصا استفاده از سرمایه خارجی و وصل شدن به زنجیره‌های مذکور را به‌عنوان راه حلی در این زمینه می‌پذیرم. در عین حال شوک ناشی از افت درآمد ارزی اعم از درآمدهای صادرات نفت یا صادرات غیرنفتی در کنار خروج شرکای خارجی صنایع ایران از بازار اعم از شرکای تجاری و شرکای اقتصادی که در کشور سرمایهگذاری می‌کردند، بخش دیگری از عوامل مهمی است که تکانه‌های بیرونی زمینه‌ساز نوسان بخش صنعت در دهه۹۰ شد. این پژوهشگر در ادامه به توضیح نحوه تاثیر خروج شرکای خارجی اقتصاد ایران بر بخش صنعت به‌دلیل تحریم پرداخت و گفت: «هزینه تامین مواد اولیه و واسطه‌ای نخستین بخشی است که در نتیجه تحریم بر تولیدکننده صنعتی اثر گذاشته است. حتی کار تا جایی ممکن است پیش رود که بخشی از ظرفیت تولید نیمه فعال شود.» بخش بعدی از تحلیل شفیعی به اثر کاهش درآمد ارزی مربوط بود که بر عدم قطعیت در اقتصاد ایران افزود. موضوعی که فشار بالایی را به بازیگران رسمی اقتصاد وارد کرده و به‌دلیل رشد هزینه‌های تولید و کاهش قدرت رقابتی این بازیگران در برابر بازیگران غیررسمی، انگیزه آنها را برای فعالیت از مجاری رسمی تنزل داده است.
متن کامل خبر در سایت مدیر اینفو
نظرات