وابستگی کامل به منابع دولتی مانعی بر سر راه توسعه علم و فناوری
سید ضیاء هاشمی، سرپرست وزارت علوم، تحقیقات و فناور در بیست و ششمین نشست رؤسای پارک‌های علم و فناوری وابستگی کامل به منابع دولتی و موانع قانونی مثل مالیت‌های سنگین را سدی بر سر راه توسعه علم و فناوری در کشور دانست.
به گزارش اکوسیستم، وی در این نشست با اشاره به این موضوع که سهم خدمات دانش بنیان و صنایع مبتنی بر فناوری‌های پیشرفته در تولید ناخالص ملی اکثر کشورها در حال افزایش است، اضافه کرد: سهم این موضوع در اقتصاد‌های توسعه یافته 40 درصد است. ورود دانش و فناوری در تولید باعث افزایش قابل توجهی در بازدهی می‌شود و اهمیت روز افزون فناوری در توسعه‌ی اقتصادی، شکاف بین کشورهای پیشرفته و عقب مانده را افزایش می‌دهد.
هاشمی خاطر نشان کرد که در کشورهای در حال توسعه مثل کشور ما نیاز است که قسمتی از سیاست‌های دولت در ارتباط با نیازهای الزامات نهادهای مرتبط در این زمینه و با هدف پیدایش آنها تدوین گردند و در ادامه افزود: رشد و توسعه اقتصادی علاوه بر توسعه‌ی همزمان فناوری‌ها به نهادهای پشتیبان و تنظیم کننده نیز احتیاج دارد.
سرپرست وزارت علوم، تحقیقات و فناور، فقدان تقاضا و بازار برای فناوری را از موانع اساسی در مسیر نوآوری دانست و متذکر شد: به همین دلیل سیاست‌های تحریک طرف تقاضا که به طور مثال توسط خرید دولتی و حمایت دولت از تقاضای بخش غیر دولتی قابل اجرا است، به عنوان یک حوزه مهم مورد توجه سیاست‌گذاران است.
وی اظهار داشت: مهمترین موانعی که بر سر راه توسعه و رشد علم و فناوری در کشور است شامل فاصله‌ی زیاد میان اختیارات و مسئولیت‌ها، قدیمی بودن و ناکارآمدی نظام اداری کشور در بخش‌های مختلف علمی واجرایی، وابستگی کامل منابع مالی به دولت و عدم تنوع در آنها، ناکارامد بودن نظام آموزش و پرورش کشور، تنگناهای قانونی و مقرراتی مثل مالیات‌های سنگین و همچنین فقدان روند مناسب میان مراکز دانشگاهی و تحقیقاتی با سازمان‌ها و مراکز اجرایی می‌شود.
هاشمی با اشاره به اینکه نگاه کمی و کیفی در توسعه علمی کشور سلطه دارد و عدم هدفمندی تحقیقات دانشجویی هدفمند نبوده وباعث و اتلاف این سرمایه بزرگ می‌شود، گفت: علاوه بر این مشکلات با کاهش تمایل به تولید اطلاعات و دانش دست اول و افزایش روند واردات فکری و بسته‌های اطلاعاتی و کاهش توجه به دانش قومی و تحقیقات عمیق محلی روبرو هستیم.
وی ضعف‌های ساختار صنایع کشور را از دیگر موانع توسعه فناوری دانست و تصریح کرد: بخش عظیمی از صنایع کشور، صنایع مونتاژ است و در این گروه از صنایع تحقیقات و توسعه شامل کپی برداری و مهندسی معکوس است؛ به همین دلیل احتمال توسعه فناوری در این گروه اندک است و اکثرا این صنایع مراکز تحقیق و توسعه ندارند.
سرپرست وزارت علوم، تحقیقات و فناور در ادمه افزود: به همین علت در کشورهای توسعه یافته، تمام بنگاه‌ها دارای واحد تحقیق و توسعه هستند و این در حالیست که کشور ما با 87 هزار بنگاه تولید، فقط 1500 بنگاه دارای واحد تحقیق و توسعه فعال می‌باشند. از طرف دیگر با در نظر گرفتن اینکه اکثر بنگاه‌ها در ایران دولتی هستند و بقای آنها را سیاست‌های حمایتی دولت حفظ می‌کند، انگیزه‌ای برای تحقیق و توسعه و باقیماندن در بازار رقابت فعلی احساس نمی‌شود.
وی حمایت‌های بدون برنامه ریزی دولت از بنگاه‌های تولیدی و دانشی را جرو موانع موجود در مسیر توسعه فناوری و علمی حمایت‌های سطحی دولت از واحدهای دانش بنیان در عدم ارتقاء این شرکت‌ها نقش دارد، زیرا نحوه‌ی حمایت‌های دولت علاوه بر اینکه واحدهای تولیدی را از تلاش برای به دست آوردن توانایی لازم به منظور رقابت در بازار با تحولات گسترده و سریع دور کرده، سبب شده با گذشت زمان این شرکت‌ها به حمایت‌های دولتی وابسته‌تر شوند، تا جائیکه در اکثر مواقع بنگاه‌های تولیدی مرله‌ی بلوغ خود را تجربه نمی‌کنند.
سید ضیاء هاشمی با یادآور شدن بر اینکه بسیاری از محققان برجسته کشور بر این باروند که مشکلات و موانع اصلی پیشرفت علمی کشور موانع فرهنگی است، اظهار داشت: مشکل اصلی کشور کمبود بودجه تحقیقاتی، تعداد اساتید، آزمایشگاه‌ها و ارقامی مشابه آن نیست. این ارقام که بعضی وقت‌ها با دقت و همت از منابع بین المللی مثل بانک جهانی و یونسکو تهیه می‌شوند، فقظ شامل عوامل کمی می‌شوند و غیر از آن نمی‌توان انتظار داشت.
وی در ادامه افزود: بررسی و جستجوی علت‌های موثر در عقب ماندگی فقط در عوامل کمی اشتباه بزرگی است و این روشی است که گاها بطور آگاهانه به منظور گمراهی و تغییر مسیر کشورهای در حال توسعه صورت می‌گیرد.
هاشمی با اشاره به بعضی از مشکلات ریشه‌ای فرهنگی برای توسعه و رشد علمی کشور، گفت: ضعف اعتماد به نفس و خودباوری، گسستگی از معارف ملی و دینی، فقدان فرهنگ علمی و فنی در جامعه و عدم دسترسی همگان به اطلاعات و منابع علمی، احساسی برخورد کردن افراد با مباحث علمی، شیوع کاسب کاری و سودجویی در آموزش و تحقیق و ضعف امنیت و منزلت اجتماعی از موانع فرهنگی موجود بر سر راه توسعه علم است.
نظرات