اکوسیستم استارتاپی ایران در سال جدید
الان اغلب تمرکز باید روی ماندگاری در بازار باشد، چون به خاطر شرایطی که در کشور حاکم است، امکان جهش در رشد خیلی کم است. الان یک سوال بزرگ برای خیلی‌ها وجود دارد و آن این است که آیا باید در ایران بمانیم؟ نماندن بچه‌ها و خالی‌شدن اکوسیستم از نیروی انسانی کاربلد، ضربه مهلکی به پیکره کسب‌وکارها می‌زند که جبران‌ناپذیر است. با همه این شرایط شاید در سال ۹۹ هم شاهد راه‌اندازی کسبوکارهایی باشیم. تهدیدهای خارج از روال بسیار و بسیار زیاد بودند؛ از کسبوکارهایی همچون فرش‌آنلاین که مشتریان خارجی برای‌شان مهم است و در شرایط فعلی باید استراتژی دیگری داشت تا قطعی اینترنت و… که تمام آنها ناشی از روابط سیاسی و اقتصادی کشور بوده است. در سال۹۹ در ادامه روندهای اقتصادی و پیش‌بینی‌ها که ملتهب‌بودن بازار کار را نشان می‌دهد، باید با تحلیل بازار جدید همراه باشد تا ایده اصلی آنها به ثمر بنشیند چون بهای شکست در این دوره بسیار گزاف‌تر از سال‌های گذشته است. در سال جدید، باید بگویم که اصولا همچون سال۹۸ که شاهد ریزش استارتاپ‌ها بودیم، کسبوکارهایی که بستر مناسب ایجاد نکرده و ساختار و استراتژی منحصر‌به‌فرد خود را نداشته باشند، از گردونه اکوسیستم خارج می‌شوند که البته این نکته، به منظور بدبودن نیست، بلکه سرعت ریزش بیشتر شده و بیزینس‌ها به جای شکست طی چند سال، در مدت کوتاه‌تری به جایگاه واقعی خود می‌رسند. درست یک سال پیش، در چنین روزهایی، سعی می‌کردم تا در رابطه با وضعیت اکوسیستم استارتاپی ایران در سال ۹۸، تحلیل و پیش‌بینی‌ام را با عباراتی بنویسم که سمت‌و سوی واقع‌گرایانه داشته‌باشد و در عین حال بارقه‌ای از امید هم در آن دیده شود، کار سختی بود و شواهد حاکی از آن بود که سال سخت و پرچالشی در پیش روست و امروز مصائب سال ۹۸ چنان عیان است که از بیان، بی‌نیاز. خوب است تا اتفاقات۹۸ را از قطعی اینترنت تا تاثیرات کرونا بر کسب‌وکارها و موارد متعددی که در همین ۱۲ ماه سال ۹۸ بر سر کسب‌وکارها آوار شد را مرور کنیم و منصفانه و واقع‌بینانه بسنجیم ما و کسبوکار فعلی یا در دست برنامه‌ریزی ما چقدر آمادگی و تحمل‌پذیری برای تکرار یا تشدید آنها را دارد. نازنین دانشور، بنیانگذار تخفیفان، چند روز پیش در توییتی، کسبوکار در ایران را به بازی مار و پله تشبیه کرد که هر چند ماه یک بار وقتی در حال رشد هستیم، یکی از اتفاقاتی که در کشور رخ می‌دهد، درست مثل مار بازی ماروپله، ما را به شرایط پایین‌تر و عقب‌تر پرتاب می‌کند. برای مثال در کار ما، افزایش قیمت دلار در سال۹۷ و ارزان‌شدن خدمات داخل کشور برای توریست‌های خارجی یک نردبان مهم بود یا برای بسیاری از استارتاپ‌ها مثل کافه‌بازار و دیجی‌کالا، تحریم‌ها و دوری از بازار جهانی و عدم ورود رقبای بین‌المللی قطعا نقش نردبان را ایفا کرده است. همچنین شخصا معتقدم موج زیاد مهاجرت افراد توانمند باعث شده است در بیشتر حوزه‌های کاری با خلا وجود نیروی کار و افراد خلاق در کشور مواجه باشیم و به همین دلیل فرصت‌های زیادی برای خلق ارزش و کسب درآمد برای افرادی که در کشور هستند، وجود دارد. در این شرایط که ریسک کسبوکارهای سنتی به شدت افزایش پیدا کرده، عملا ریسک حضور و فعالیت در اکوسیستم نوآوری برای بسیاری از سرمایهگذاران غیرقابل تحمل شده است. مجموع این شرایط کاهش محسوس فعالیتهای استارتاپی جدید و تعطیلی بسیاری از استارتاپ‌های در مراحل اولیه را در پی داشته است. نگارنده آماری دقیق از سرمایه‌گذاری صورت گرفته سال گذشته در حوزه نوآوری ندارد، ولی معدود آمارهای اعلام شده نشان می‌دهد غالب سرمایهگذاریهای صورت‌گرفته توسط سرمایهگذاران دولتی یا شبه‌دولتی انجام شده است؛ سرمایهگذاریهایی که احتمالا معیارهای اقتصادی، کمتر در تصمیم برای انجام آنها دخیل بوده و طبق تجربه احتمالا به نتایج مطلوبی هم منجر نخواهند شد. به‌علاوه سرجمع ارقام سرمایهگذاریها هر چند ممکن است هنوز قابل قبول باشد اما از جهت تعداد با افت شدیدی در آمارها مواجه هستیم، این افت خصوصا در تعداد سرمایهگذاریهای صورت‌گرفته در استارتاپ‌های جدید حاضر در مراحل بذری و اولیه مشهودتر نیز هست. به‌نظر می‌رسد سال آتی نیز از این حیث بیشتر از همیشه شاهد تلاشها برای ادغام بازیگران بزرگ خصوصا در حوزه استارتاپ‌های پلتفرمی مبتنی بر اقتصاد اشتراکی باشیم. در پایان و به‌عنوان جمعبندی هر‌چند نمی‌توان پیشبینیای قطعی از وقایع آینده داشت، نگارنده گشایش خاصی برای مشکلات اقتصادی کشور و فضای کسبوکار آن برای سال آتی متصور نیست، خصوصا که همچنان کشور در سال آتی با مسائل تحریمی مواجه است، مشکلات نظام بانکی و کسری بودجه دولت همچنان حل نشده و از این جهت نقدینگی در آینده نیز افزایش و تورم ناشی از آن به‌عنوان عامل مخرب فضای کسبوکار باقی خواهد بود. شروع رقابتهای سیاسی انتخابات ریاست جمهوری نیز که احتمالا از اواخر سال آینده شروع شود، فضای اقتصادی کشور را بیش از پیش ملتهب و پیشبینیناپذیر خواهد کرد. من، نمی‌توانم هیچ پیش‌بینی از سال بعد داشته باشم مگر یک تجربه شخصی: در شرایطی که سکوت و سکون، سردرگمی و عدم ثبات بر بازار سایه افکنده باشد، آنکه برنده خواهد بود، آن است که دست از تلاش برنمی‌دارد. اخباری که از حوزه اکوسیستم استارتاپی ایران در سال گذشته به گوش می‌رسید، حاکی از افزایش ادغام و جذب سرمایه بود. قاعدتا هر دو مورد می‌تواند مصداق داشته باشد و بررسی موردی و تجمیع این بررسی‌ها به‌وسیله تحلیلگران منجر به این پاسخ خواهد شد که آیا اکوسیستم استارتاپی ایران در کل حالش خوش است و سال خوبی را سپری کرده یا خیر؟ برای مثال، در حوزه کاری خود ما که مبلمان و دکوراسیون است بخش خدمات که به طراحی داخلی برمی‌گردد، نسبت مستقیمی با رونق اقتصادی و گشایش یا توسعه فضاهای اداری و تجاری و خدماتی دارد که به‌تبع آن نیاز به کالا را هم ایجاد می‌کند. این مسئله موجب شده تا با استقبال بیشتر از خدمات در این حوزه تلاش کنند تا خود را با الزامات حضور در فضای آنلاین هماهنگ کنند. از سوی دیگر، به نظر می‌رسد الگوی جست‌وجوی اطلاعات از طریق فضای آنلاین و مقایسه کالا و خدمات موجود به این روش، به دلیل کاهش دسترسی معمول به اقلام و خدمات موردنیاز و تفاوت زیاد شرایط در کانال‌های عرضه به نحو قابل‌توجهی فراگیرتر شده باشد. در واقع اگر نمودار فرضی تاثیرپذیری از شرایط اقتصادی خاص سال گذشته را در نظر بیاوریم، بسیاری از استارتاپ‌ها در بخش پایین نمودار قرار دارند و کمترین میزان تاثیرپذیری در حوزه فعالیت‌شان را داشته‌اند. البته در کنار این نکات مثبت نمی‌توان چالش‌های بخش بزرگی از اکوسیستم استارتاپی ایران به دلیل قطع سرمایه‌گذاری خارجی، اثرات توسعه نامتوازن و متکی به منابع مالی و نیروی انسانی نامحدود و روند مهاجرت‌ها را نادیده گرفت که موجب آسیب به گروهی از فعالان این حوزه شد و حتی در مواردی اعتماد عمومی به فضای آنلاین را هم تحت تاثیر قرار داده است. خوگر هم مثل سایر فعالان این حوزه سال پردغدغه‌ای داشت اما توانست با تمرکز بیشتر بر نیازهای تامین‌کنندگان و مصرف‌کنندگان کالاها و خدماتش تا حد زیادی بحران احتمالی را مدیریت کند و جایگاهش در قبال تامین‌کننده و عرضه‌کننده و همچنین میزان فروش و کیفیت ارتباط با مشتریانش را ارتقا بدهد. با خوش‌بینی نسبت به آینده مجموعه خوگر در این سال با راه‌اندازی یک وب‌سایت جدید در حوزه محتوای تخصصی مبلمان و دکوراسیون به نام خوگرنیوز و تمرکز بر توسعه خوگرپلاس پایگاه B۲B صنعت مبلمان و دکوراسیون و توسعه گستره این پایگاه به صنعت ساختمان تلاش کرد تا در راستای ماموریت خود در جهت پاسخ به نیازهای ذی‌نفعان حوزه مبلمان و دکوراسیون گام‌های بیشتری بردارد. درمجموع می‌توانیم بگوییم اگر شاهد اتفاقات جدید با سیر منفی در حوزه اقتصادی نباشیم و اوضاع در کل رو به بهبود برود، سال قابل قبولی را برای فعالان اکوسیستم استارتاپی ایران و در کنار آنها خوگر و خوگرپلاس و خوگرنیوز پیش‌بینی می‌کنیم. در ارتباط با اکوسیستم استارتاپی ایران می‌توان گفت اتفاقی که طی ۲ سال گذشته افتاده، این بوده که سرمایه‌گذاری خطرپذیر روی استارتاپ‌هایی که در مراحل اولیه رشد قرار دارند، کاهش چشمگیری داشته است. البته با توجه به وضعیت اقتصادی کشور قابل پیش‌بینی است که حفاظت از سرمایه، اولویت بیشتری نسبت به سرمایه‌گذاری و به خطر انداختن پول برای سرمایه‌دارها را به همراه خواهد آورد. هر چند هنوز هم به کف این سقوط بزرگ نرسیده‌ایم و فکر می‌کنم که سال۹۹ سال سخت‌تری برای همه ما و اکوسیستم استارتاپی ایران باشد اما به نظر من این سقوط بالاخره کفی دارد، اما در آنجا هم باید دوباره بلند شد و پرواز کرد. مدارس زیادی خواهان کلاس‌های آنلاین شده‌اند و این مسیری برای کسبوکارهایی چون استادسلام است که بتواند خودش را قوی‌تر کند و خدمات بهتری به مردم ارائه کند.
متن کامل خبر در سایت هفته نامه شنبه
نظرات