طاق بستان،شکارگاه ایران کهن را بیشتر بشناسید
این آثار شگرف ایران، به لحاظ هنری و تاریخی از اهمیت فراوانی نزد تاریخ‌نویسان و باستانشناسان برخوردارند که می‌توان شکوه و عظمت آن را در هنر به کار رفته توسط مردان ایران کهن مشاهده کرد. طاق‌بستان از چندین رخداد تاریخی رونمایی می‌کند که می‌توان به تاجگذاری خسروپرویز، تاجگذاری اردشیر دوم (این سنگ‌نوشته، در سال‌های ۳۷۹ تا ۳۸۳ میلادی و در طاق کوچک این مجموعه کار شده است)، تاجگذاری شاهپور دوم، تاجگذاری شاهپور سوم و تعدادی کتبیه‌ی سنگی که به خط پهلوی کتیبه‌ای منقوش است، اشاره کرد. به طور کلی مجموعه‌ی طاق‌بستان به سه بخش اصلی طاق بزرگ، طاق کوچک و نقش برجسته‌ی تاجگذاری اردشیر دوم تقسیم‌بندی شده است. شاید بتوان مهم‌ترین دلیل این امر را موقعیت جغرافیایی آن که در بین راه جاده‌ی ابریشم (شاهراه مهم بازرگانی در قاره‌ی آسیا که غرب، شرق و جنوب آسیا را به یکدیگر و شرق قاره‌ی اروپا را به شمال قاره‌ی آفریقا پیوند داده است) قرار گرفته و از طبیعت بکر و زیبایی برخوردار است، بیان کرد. مجموعه‌ی تاریخی طاق‌بستان کرمانشاه، از سه بخش اصلی و مهم تشکیل شده است که به نام‌های نقش برجسته‌ی تاجگذاری اردشیر دوم (۳۸۰- ۳۸۳ میلادی)، طاق بزرگ (معروف به ایوان بزرگ که مربوط به زمان پادشاهی خسروپرویز و در سال‌های ۵۹۰-۶۲۸ میلادی است) و طاق کوچک (معروف به ایوان کوچک و مربوط به تصویر برجسته‌ی شاپور سوم در سال‌های (۳۸۰-۳۸۳)، شهرت دارند که می‌توان آن‌ها را به عنوان دقیق‌ترین و در عین حال زیباترین آثار سنگی برجای‌مانده از حکومت پادشاهان ساسانی در نظر گرفت. در واقع معماری صورت گرفته در این مجموعه، بسیار زیبا و شگفت‌انگیز است که ارزش تاریخی آن، با مشاهده‌ی ذوق هنری استادکاران سنگ‌تراش آن دوران، به خوبی احساس می‌شود. تصویر خسروپرویز سوار بر شبدیز (اسب سیاه‌رنگ خسرو پرویز)، به گونه‌ای در این سنگ‌نوشته حکاکی شده است که گویی تابلوی نقاشی زیبا و ستودنی را مشاهده می‌کنید. طبق اظهارات برخی از کارشناسان آثار تاریخی و باستانشناسان، هنرمند حکاک تصویر فرد سوار، لباسی را برای او در نظر گرفته که با نخ‌های طلایی و به شکل هندسی لوزی بافته شده است. همچنین می‌توان به صحنه‌ی شکار گراز شاه اشاره کرد که در آن قسمت، شاه از لباسی استفاده کرده که پارچه‌ی آن به تصویر سیمرغ در نشانه‌های مدور، به زیبایی تزئین شده است. در جدار پشت این طاق دو تصویر برجسته که مربوط به صحنه‌های شکار است، مشاهده می‌شود. می‌توان تصاویر فیل‌بانانی را که در سه ردیف قرار گرفته و گوزن‌ها را بوسیله‌ی دروازه‌ای که در قسمت راست حصار قرار گرفته است، به درون شکارگاه هدایت می‌کنند، مشاهده کرد. تصاویر شاه نیز سوار بر اسب خویش، درون شکارگاه و در سه بخش ارائه شده است. تصاویر افرادی که در حال رام کردن گوزن‌ها حکاکی شده است، به صورت ایستاده و در حال نواختن چنگ و دست زدن نمایش داده شده‌اند. در بخش انتهایی این تصویر نیز شاه را کمان به گردن که نشان‌دهنده‌ی اتمام شکار است، مشاهده خواهید کرد. طبق برآورد کارشناسان معماری و باستانشناسان، به نظر می‌رسد که سازندگان این اثر تاریخی، صحنه‌ی شکار گراز را نیز داخل قابی به عرض ۱۳. در بخش چپ آن، ۱۲ فیل که در ۵ ردیف عمودی قرار گرفته‌اند، حضور دارند که تصویر دو سوار روی هر یک از آن‌ها، نقش بسته است. داخل قایق پادشاه نیز تصویر ۴ شخص دیگر نیز وجود دارد که به نظر می‌رسد نفرات اول و آخر، پاروزن‌ها، نفر دوم خدمتکار شاه و چهارمین نفر نوازنده‌ی چنگ است. استادکاران، تصویر شاه را در حالت ایستاده و داخل قایق به گونه‌ای که کمان خود را به نشانه‌ی پایان شکار در دست چپ خویش گرفته است، حکاکی کرده‌اند. درون قاب نیز در بخش بالایی، گرازهایی را که شکار شده‌اند روی فیل‌ها حکاکی کرده و در پایان هنرمندان سنگ‌تراش و استادکاران خوش‌ذوق ایران کهن، در قسمت پائین تصویر، نقش گرازهایی را که روی زمین قرار داده شده و خدمه در حال بریدن و قطعه قطعه کردن اعضای بدن آن‌ها هستند، به تصویر کشیده‌اند. در انتهای طاق نیز می‌توان تصویر سواری را مشاهده کرد که سلاحی جنگی در دست دارد. همچنین در بخش فوقانی ورودی طاق و در گوشه‌ی آن، دو نقش برجسته‌ی دیگر که به نظر می‌رسد تصاویر خدای پیروزی است، با شباهت بسیار به سنگ‌تراشی‌های یونان به چشم می‌خورد. در طاق بزرگ این مجموعه‌ی تاریخی، صحنه‌ی زدوده شدن قلب و روح پادشاه از کینه و نفرت و قدم‌گذاشتن وی در مسیری نیکو و اقدام به مهرورزی نشان داده می‌شود که متاسفانه این گونه آداب و آئین تحسین‌برانگیز ایرانیان، مورد توجه کارشناسان و ایران‌شناسان غربی قرار نگرفته است. تمامی تصاویر و نقوش حک شده روی کتیبه‌ها و سنگ‌های موجود در مجموعه‌ی طاق‌بستان، با ظرافت، دقت و استادی هنرمندان به گونه‌ای ساخته شده است که می‌توان جزئی‌ترین نکات را نیز در آن‌ها مشاهده کرد. در طاق کوچک نیز تصاویر و نقش‌هایی از چهر‌ه‌های پادشاهانی همچون شاهپور دوم و شاهپور سوم حجاری شده است که در نوع خود جالب و قابل توجه خواهد بود. باستانشناسان و کارشناسان معماری تصاویری را از این دو پادشاه بازسازی کرده‌اند که در میان نگاره و طاق بزرگ قرار گرفته است. طبق نوشته‌هایی که در کنار تصاویر پیکره‌های موجود در این بخش حک شده است، می‌توان هویت اصلی آن‌ها را کشف کرد. در قرن ۱۹، کتیبه‌ای نقش برجسته، توسط محمدعلی میرزا در زمان حکومت قاجار، در مجموعه‌ی طاق بستان کرمانشاه، صورت گرفته است که تاسف زیادی را در بردارد. طبق نقل قول‌ها، به نظر می‌رسد که فرشی متشکل از جواهر کف طاق بستان پهن بوده که متاسفانه در زمان حمله‌‌ی اعراب به ایران، بین فرماندگان عرب به عنوان غنیمت جنگی تقسیم‌بندی شده است. از دیگر قسمت‌های مجموعه‌ی طاق‌بستان می‌توان به تصاویر برجسته‌ی به سلطنت رسیدن و تاجگذاری اردشیر دوم (نهمین پادشاه حکومت ساسانی) اشاره کرد. در این تصویر، هیبت اردشیر دوم به صورت ایستاده در حالیکه دست چپ خود را روی قبضه‌ی شمشیر خود قرار داده و با دست راست حلقه روبان‌داری را از اهورا مزدا دریافت می‌کند، حکاکی شده است. در این نقش‌برجسته می‌توان گوشواره (تصویر گوشواره به صورت دایره شکل که گوی کوچکی به آن آویخته، حکاکی شده است)، گردنبند (این گردنبند از یک ردیف مروارید تشکیل شده است) و دستبندی را که اردشیر دوم مورد استفاده قرار داده، مشاهده کرد. تصویر فروهر در این نقش‌برجسته به گونه‌ای حک شده است که تاجی کنگره‌دار روی سر خود داشته و حلقه‌ی فر ایزدی را به دستان شاه می‌سپارد. می‌توان شباهت زیادی بین لباس‌های فروهر و پادشاه در این تصاویر مشاهده کرد که شلواری چین‌دار بر تن کرده که بوسیله‌ی ریسمان یا بندی به مچ پای آن‌ها متصل است. نیزه‌ی بلندی که در دست وی دیده می‌شود و همچنین سپر دایره‌ای شکل که احتمالا برای دفاع مورد استفاده قرار می‌گرفته است، از دیگر اشیا حکاکی شده در صحنه‌ی این سوارکار به شمار می‌آید.
متن کامل نوشته در سایت راهدون
نظرات