نخستین موسسه تربیت معلم کشور برای مدارس ابتدایی تحت عنوان «دارالمعلمین مرکزی»  با ریاست دکتر میرزا ابوالحسن خان فروغی در 6/15/ 1297 شمسی تاسیس و محل این مؤسسه در تهران، ساختمان وزارت فرهنگ واقع در تخت زمرد بود، بدلیل افزایش مدارس و نیاز به آموزگاران تعلیم دیده در مهر 1307 دارالمعلمین مرکزی به دارالمعلمین عالی با اهداف جدید به تصویب شورای عالی معارف وقت رسید در آذر 1308 قانونی در خصوص اصلاح اساسنامه و کمک به دارالمعلمین عالی و استخدام فارغ­التحصیلان آن به تصویب مجلس شورای ملی رسید و از این تاریخ دارالمعلمین­عالی به دو قسمت علمی و ادبی تقسیم شد. به دلیل گسترش رشته­ها در سال 1311 دارالمعلمین عالی به ساختمان نگارستان منتقل و در سال 1312 نام دارالمعلمین عالی به «دانشسرای عالی» تغییر یافت در سال 1342 هیات وزیران دانشسرای عالی را منحل و سازمان تربیت معلم و تحقیقات تربیتی جایگزین آن شد پس از تاسیس وزارت علوم و آموزش­عالی در سال 1346 مجدداٌ سازمان یاد شده تحت عنوان دانشسرای­عالی زیر نظر وزارت قرار گرفت. در سال 1353 با تصویب شورای گسترش آموزش عالی، نام دانشسرای­عالی به دانشگاه تربیت معلم تغییر یافت و ادارة آن به صورت هیأت امنایی درآمد. با تاسیس دانشگاه، توسعه برنامه تربیت دبیر در سطح کشور جزء اهداف آن قرار گرفت و دانشسراهای عالی در شهر های زاهدان، سنندج و یزد تاسیس گردید و مدرسه­های علوم اراک و کاشان تحت پوشش دانشگاه تربیت معلم قرار گرفتند در سال­های 1366 و 1368 شعبه­ های این دانشگاه در شهرهای سبزوار و تبریز تاسیس شدند و در سال 1369 با تصویب شورای گسترش آموزش عالی تمام واحدهای وابسته به شعبه­های دانشگاه از آن منفک و مستقل شدند. با تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی در تاریخ 90/11/11 دانشگاه تربیت معلم به دانشگاه خوارزمی تغییر نام یافت. به منظور توسعه و هم افزایی فعالیت های آموزشی-پژوهشی، طبق مصوبه مورخ 93/12/24 شورای گسترش آموزش عالی وزارت علوم، تحقیقات وفناوری، دانشگاه علوم اقتصادی به دانشگاه خوارزمی الحاق گردید.در حال حاضر این دانشگاه دارای 5 معاونت، 16 دانشکده، 4 موسسه تحقیقاتی، 4 پژوهشکده، 2 قطب علمی و459 عضو هیات علمی شامل 43 استاد، 85 دانشیار، 295 استادیار، 36 مربی می باشد. ساختمان مرکزی دانشگاه در تهران واقع در خیابان شهید مفتح می باشد مساحت زمین آن حدود 2 هکتار است و ساختمان آن بر اساس طرح مهندسی مارکف روسی تبار (ساختمان کتابخانه مرکزی کنونی) ساخته شده-است. با افزایش رشته های تحصیلی و گسترش فعالیت های آموزشی، تحقیقاتی و پشتیبانی زمینی به مساحت تقریبی 227 هکتار در منطقه پردیس کرج به دانشگاه واگذار گردیدکه عملیات احداث ساختمان از سال 1355 آغاز و در حال حاضر ساختمان های دانشکده علوم پایه، سازمان مرکزی، دانشکده علوم ریاضی و کامپیوتر، دانشکده علوم تربیتی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشکده تربیت بدنی، 24 بلوک خوابگاه دانشجویی، منازل سازمانی، تاسیسات، استخر و ... ساخته شده است. به منظور توسعه­ی فعالیت­های آموزشی و پژوهشی و جذب دانشجو در مقاطع تحصیلات تکمیلی، هیات امنا در تاریخ 91/8/29 با ایجاد پردیس بین الملل دانشگاه موافقت نمود.